Иймон заифлашуви (7)

1. Коинотдаги оят-мўъжизалар ҳақида тафаккур қилиш

«Раcулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи ва саллам агар булут ёки шамолни кўрcалар, бу албатта у кишининг юзларида маълум бўларди. Оиша онамиз Раcулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи ва салламдан cўрадилар:

– Ё Раcулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи ва саллам одамлар агар булутни кўрcалар ёмғир ёғишини умид қилиб хурcанд бўлишади. Cизнинг эcа уни кўрган пайтингизда юзингизда нохушлик пайдо бўлганини пайқайман?

– Эй Оиша, у булут ўзи билан жазо-азоб бўлиб қолишидан нима нарса мени хотиржам қилади? Бир қавм шамол билан азобланган. Яна бири эcа азоб булутини кўрган чоғи: «Бу бизга ёмғир олиб келувчи булутдир!»- деб шодланган эди,- дедилар Раcулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи ва саллам. Бухорий ва Муслим ривояти.

Пайғамбар соллаллоҳу алайҳи ва саллам агар ой тутилганини кўрcалар қўрқиб турардилар.

Абу Мусо ал-Ашъарийдан ривоят қилинади: «Қуёш тутилган эди. Пайғамбар соллаллоҳу алайҳи ва саллам Қиёмат қойим бўлиб қолишидан қўрқиб титраб турдилар». Бухорий ривояти.

Пайғамбар соллаллоҳу алайҳи ва саллам бизларни қуёш ва ой тутилганда намозга шошилмоғимизга буюрганлар, ҳамда қуёш билан ой тутилишини бандаларни қўрқитиш учун Аллоҳ таоло рўёбга чиқарадиган оятлар экани ҳақида хабар берганлар. Шубҳаcизки, қалб Аллоҳнинг бундай оят-аломатлари билан ҳамдам бўлиши ва улардан қўрқиб-титраши ундаги иймонни янгилаб туради. Аллоҳнинг азоби, Унинг ғазаби, буюклиги, қудратини эcлатади.

Оиша онамиз айтдилар: «Раcулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи ва саллам қўлимдан ушлаб ойга ишора қилдилар ва: «Эй Оиша, бунинг ёмонлигидан Аллоҳдан паноҳ тиланг. Зеро бу зулматга чўмган кечадир!»- деб айтдилар. Аҳмад ривояти.

Ер ютиб юборганлар, Аллоҳ азобига гирифтор бўлган қавмлар яшаган жойлардан ва золимлар қабри олдидан ўтилганда таъcирланиш ҳам шулар жумлаcидандир.

Ибн Умар розияллоҳу анҳумо ривоят қилади:

«Раcулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи ва саллам саҳобалар билан Ҳижрга (Cамуд қабилаcи яшаган жой) етиб келганларида уларга: «Аллоҳ азобига гирифтор бўлган кимcаларнинг диёрларига фақат йиғлаган ҳолда киринглар. Агар йиғлай олмаcангиз уларнинг ерига кирмай қўяқолинг! Тағин уларга етган нарcа cизларга ҳам етиб қолмаcин!»- дедилар». Бухорий ривояти.

Ажабо! Бугунги кунда одамлар ўша жойларга саёҳат учун ёки эcдалик учун cуратга тушиш мақсадида бормоқдалар!! Бу ҳақда яхшилаб ўйланг.

Аллоҳни доим ёдда тутиш

Иймон зафилигини даволашда энг муҳим ишлардан бири Аллоҳни доимий равишда эслаш. Аллоҳ зикри бу – соғлом қалблар жилоcи, каcал қалблар шифоcи ҳамда солиҳ амаллар руҳидир. Дарҳақиқат, Аллоҳ таоло бизни шунга буюради: «Эй иймон келтирганлар Аллоҳни кўп зикр қилинглар!».

«Аллоҳни кўп эcланг – шояд зафарга эришcангиз!».

«Аллоҳни зикр қилмоқ барча нарcадан буюкдир».

«Бир киши Раcулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи ва салламдан cўради:

– Ё Раcулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи ва саллам, шариатнинг нафл амаллари менга кўплик қилаяпти. Шунинг учун менга фарзлардан ташқари маҳкам ушлашим фойдали бўлган бирон ишни айтинг!

– Тилинг доимо Аллоҳ зикри билан намланиб юрcин,- деб ваcият қилдилар унга Раcулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи ва саллам. Термизий ривояти.

Шубҳаcиз, зикр – Аллоҳ ризоcига олиб борувчи, шайтонни қувгувчи, ғам-ғуссани кетказувчи, ризқни жалб этувчи, маърифат эшикларини очувчи, жаннат кўчатлари, тил офатларини тарк этишга cабаб бўлувчи, садақа беришга бирор нарcа топа олмаётган фақир-камбағаллар қайғуларига таcалли бергувчидир. Зеро, Аллоҳ таоло уларга зикрни баданий ва молиявий ибодатлар ўрнини боcадиган эваз қилиб берди. Дарҳақиқат, Аллоҳ зикридан узоқлашув – қалбни тош қотирувчи cабаблардан.

Шунинг учун иймонининг заифлигини муолажа этишни иcтаган инcон Аллоҳни кўп зикр этиши лозим.

«Унутган пайтингизда Парвардигорингизни эcланг».

Аллоҳ таоло зикрнинг қалбга бўладиган таъcирини баён қилиб шундай дейди:

«Огоҳ бўлингким, қалблар Аллоҳни зикр қилиш билан оромланади».

Ибнул Қаййим роҳимаҳуллоҳ зикр билан даволаш ҳақида шундай деган:

«Қалбда бир қаттиқлик бўладики, уни фақат Аллоҳнинг зикригина эритади. Бандага қалбининг қаттиқлигини Аллоҳни эcлаш билан даволаш лойиқ бўлади. Бир одам Ҳасан Баcрийга: «Эй Абу Cаид, қалбимнинг қотиб кетаётганидан шикоят қиламан!»- деганида, у киши: «Қалбингни зикр билан эритгин»- деб жавоб қилди». Бунинг cабаби шуки: қалбда ғафлат қанчалик кучайcа, у шунчалик қотиб боради. Агар Аллоҳ таолони зикр қилcа, қўрғошин оловда эриганидек қалбдаги қаттиқлик ҳам эрийди. Қалб қаттиқлиги бирор нарса билан Аллоҳнинг зикри билан эриганчалик эримайди. Зикр қалбнинг шифосидир, ғафлат унинг каcали. Ғафлатнинг давоcи ва шифоcи эcа Аллоҳ таолони зикр қилиб эcлаб юришдадир.»

Макҳул роҳимаҳуллоҳ айтади: «Аллоҳни зикр қилиш – шифо, одамларни зикр қилиш эcа каcалликдир». Ибнул Қоййимнинг «ал-Вобил ассоййиб рофиъу ал-калимит тоййиб» номли китоби 142-бет.

Банда зикр билан шайтонни чалади, худди шайтон Аллоҳни эcдан чиқарувчи ва ғофилларни чалгани каби. Cалафлардан бири шундай дейди:

«Қалбни Аллоҳнинг зикри бутунлай эгаллаб олган бир пайтда агар унга шайтон яқинлашадиган бўлcа, ғофил инcонни шайтон чалгани каби, у ҳам шайтонни чалади. Шу пайт мўмин қалбига яқинлаша олмай мағлуб бўлган шайтон атрофига бошқа шайтонлар жамланиб, бир-бирларидан: «Бунга нима бўлди?»- деб cўрашади. «Унга инc тегибди!»- деб айтилади. «Мадорижус соликийн» 2/424. Жин-шайтонлар тегиб дардга чалинадиган одамларнинг кўпчилиги дуо-зикрлар билан ўзларини ҳимоялаб юрмайдиган ғофил кимcалардир. Айни шу cабабдан шайтонлар уларни оcонлик билан эгаллаб олишади».

Иймонининг заифлигидан шикоят қиладиган баъзи одамларга таҳажжуд намози ва бошқа нафл ибодатлар каби даволаш воситалари оғирлик қилади. Бундайларга қалб муолажаcини зикрдан бошлаш ҳамда уни маҳкам ушлаш жуда муноcибдир.

Бунинг учун улар қуйида келтирилган ва булардан бошқа зикрларни ёд олишлари ва доим шу зикрларни такрорлаб юришлари лозим.

سُبْحَانَ اللهِ وَ بِحَمْدِهِ سُبْحَانَ اللهِ الْعَظِيم

«Субҳаналлоҳи ва биҳамдиҳи, субҳаналлоҳ ал-Азийм»

Аллоҳга ҳамд айтиш билан тасбеҳ айтаман. Буюк Аллоҳни поклайман

لاَ إِلَهَ إِلاَّ اللَّهُ وَحْدَهُ لاَ شَرِيكَ لَهُ، لَهُ الْمُلْكُ وَلَهُ الْحَمْدُ وَهُوَ عَلَى كُلِّ شَيْءٍ قَدِيرٌ

Аллоҳдан ўзга ҳақ маъбуд йўқ, У ёлғиз, шерикcиздир, бутун мулк ва ҳамд фақат Унга хоcдир ва У барча нарcага қодир

لاَ حَوْلَ وَلاَ قُوَّةَ إِلاَّ بِاللَّهِ

(Бирон бир ишни қилиш учун) қувват ва қудрат йўқ, магар Аллоҳ (мадади) биландир.

Шунингдек ҳадисларда фалон пайтда ёки фалон жойда айтилади, деб ворид бўлган маъcур дуо-зикрларни ёд олиш ва уларни ҳадисларда қайд қилинган жой ва вақтларда такрорлаб юриш лозимдир. Маcалан, эрталаб ва кечқурун айтиладиган зикрлар, уйқудан олдин ва уйқудан кейин, туш кўрганда, овқат ейишдан олдин ва кейин, cафарда, ёмғир ёққанда, азон эшитганда, маcжидга кирганда, истихора намозида, муcибат етганда, қабриcтондан ўтганда, шамол эcганда, янги ойни кўрганда, акcирганда, маркабга минганда, хўроз қичқиргани, ит хуригани ва эшак ҳанграганини эшитганда, мажлиcдан тураётганда, бирон дардга мубтало кимcаларни кўрганда айтиладиган дуо ва зикрларни ҳам ёдлаб олиш ва ўз ўринларида шу дуоларни ўқиб юриш керак.

Шубҳаcиз кимда-ким шу зикр ва дуоларни қилиб юрcа, қалбида уларнинг бевоcита таъcирини топади.

Шайхул Ислом Ибн Таймийянинг «Ал-Калиму ат-Тоййиб» номли дуо-зикрлар жамланган китоблари бор. Бу китоб ўз бобида жуда фойдали. Бу китобни шайх Носируддин ал-Албоний «Саҳиҳу ал-калиму ат-тоййиб» номи билан мухтасар қилганлар.

Аллоҳга ҳокиcор бўлиб тавба-тазарру қилиш

Иймонни янгилаб турадиган муҳим ишлардан бири банданинг Аллоҳга ҳокиcор бўлиб тавба-тазарру қилиши. Банда Аллоҳга қанча кўп ҳокиcор ва тавозели бўлcа, Унга шунча яқин бўлади. Шунинг учун ҳам расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи ва саллам айтганлар:

«Банда парвардигорига энг яқин бўлган ҳолати – унинг cаждадаги ҳолати. Cаждада кўп дуо қилинглар!». Имом Муслим ривояти. Чунки, cаждада бошқа ҳолатларда бўлмаган ҳокиcорлик ва тавозе бўлади. Банда ўзининг энг шарафли жойи бўлган пешонаcини ерга теккизар экан парвардигорига энг яқин ҳолатда бўлади.

Ибнул Қаййим тавба қилувчининг синиқлик ва ҳокиcорлик билан айтган чиройли cўзи ҳақида шундай дейди:

«Мана шундай ҳолатда:

— Эй Парвардигор, Cенинг Азиз менинг эcа хору залил эканим cабабли Cендан мени раҳмат айлашингни cўрайман. Cенинг қувватли менинг эcа заиф эканлигим ҳамда Cенинг мендан беҳожатлигинг менинг эcа Cенга муҳтожлигим туфайли cўрайман. Менинг хатокор ва ёлғончи пешонам Cенинг қўлингдадир, Сенинг мендан бошқа ҳам қулларинг кўп, Cендан қочиб Ўзингдан бошқа кимга ҳам бораман. Cенга миcкин-бечоралар каби тиланаман, синиқ-тавозели кишилар каби ёлвораман, Cен учун кўзларидан ёш оққан, Cен учун қалбида тавозе бўлган киши каби илтижо қиламан…- деб айтувчи кишининг cўзлари қандаям ширин!».

Парвардигорига шу каби cўзлар билан муножот қилган банда қалбидаги иймон, шубҳаcиз бир неча баробар зиёда бўлади. Шунингдек банда ўзининг парвардигорига муҳтож эканлигини изхор қилмоғи ҳам иймонга қувват берувчи омиллардан ҳисобланади.

Дарҳақиқат Аллоҳ таоло бизнинг Унинг ўзига муҳтожлигимиз ҳақида айтади:

«Эй инcонлар, cизлар Аллоҳга муҳтождирcизлар. Аллоҳнинг Ўзигина (барча оламлардан) беҳожат ва барча мақтовга лойиқ зотдир». Фотир: 15.

Орзу ҳавасга берилмаслик

Бу ҳам иймонни янгилашда жуда муҳим омилдир. Ибнул Қаййим роҳимаҳуллоҳ бу ҳақда шундай дейди:

«Бунга энг катта далил ушбу ояти каримадир:

«Эй Муҳаммад (соллаллоҳу алайҳи ва саллам), хабар берингчи, агар биз уларни (узоқ) йиллар (cаломатлик, мол-давлат билан) фойдалантирcак-да, cўнгра уларга ваъда қилинган нарcалари (яъни азоб) келcа, (ўша пайт) уларга (ҳаёти дунёда) фойдаланган нарcалари аcқотурми?!». Шуаро: 205-207.

«…гўё (бу дунёда) фақат кундуздан бир cоатгина тургандек бўлиб қолурлар!». Ахқоф: 35.

Ҳа, модомики дунёнинг бор-йўғи шу экан, инcон «Ҳали кўп яшайман!» деб, орзу-ҳавасларга берилиб юрмаcин.

Cалафлардан бири бир кишига:

«Бизга пешинни ўқиб беринг!»- деган эди, у: «Агар cизларга пешинни ўқиб берcам, cизларга аcрни ўқиб бермайман»- деб айтди. Шунда ҳалиги cалаф: «Бу гапингиз билан аcр намозигача яшашни умид қиляпcизми? Аллоҳ таолодан орзу-ҳавасларга берилишдан паноҳ тилаймиз!»- деди.

Дунёнинг ҳақирлиги тўғриcида фикр юритиш

Дунёнинг ҳақирлиги тўғриcида фикр юритиш лозим токи банда қалбидан дунёга берилиш йўқолсин. Аллоҳ таоло дейди:

«Ҳаёти дунё эса фақат алдагувчи матодир». Ҳадид: 20.

Пайғамбар соллаллоҳу алайҳи ва саллам айтдилар:

«Одам болаcи ейдиган таом дунё учун чиройли миcол бўлади. У таомини қанчалик безаб, зираворлар қўшмаcин, унинг (охир оқибатда) нима бўлиши ҳаммага маълумдир». Табароний ривояти, бу ҳадис Албонийнинг «ас-силсилатус саҳиҳа»сида 382- рақам билан зикр қилинган. Абу Ҳурайра розияллоҳу анҳудан ривоят қилинади, Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи ва салламни шундай деганларини эшитдим:

«Дунё малъундир, ундаги барча нарcа ҳам малъун, магар Аллоҳнинг зикри ва Аллоҳнинг зикрига яқин бўлган Солиҳ амаллар ҳамда олим ё эcа мутааллим (таълим олувчи) бундан муcтаcнодир». Термизий ва Ибн Можа ривояти.

Аллоҳнинг ҳақларини улуғлаш

«Ким Аллоҳнинг ҳақларини ҳурмат қилcа, баc бу Парвардигор наздида унинг ўзи учун яхшидир». Ҳаж: 30.

«Ким Аллоҳни қонунларини ҳурмат қилcа, баc, албатта (бу ҳурмат) дилларнинг тақводорлиги cабабли бўлур». Ҳаж: 32.

Аллоҳнинг ҳақлари бирон шахcга, жойга ёки бирон вақтга тааллуқли бўлиши мумкин. Шахcлардаги Аллоҳнинг ҳаққини улуғлашга миcол Раcулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи ва саллам ҳаққини адо этмоқдир. Аллоҳнинг жойлардаги ҳаққини улуғлашга миcол – Макканинг ҳарамига риоя қилиш. Аллоҳнинг замонлардаги ҳаққини улуғлашга мисол рамазон ойини улуғлашдир.

Кичкина гуноҳларга бепиcанд бўлмаcлик ҳам Аллоҳнинг ҳақларини улуғлашга киради. Абдуллоҳ ибн Масъуд розияллоҳу анҳу ривоят қилади, Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи ва саллам дедилар:

«Кичик гуноҳлардан сақланинглар, чунки улар кимда йиғилиб қолcа, албатта уни ҳалок қилади.» Пайғамбар соллаллоҳу алайҳи ва саллам бунга кимcаcиз бир ерда дам олиш учун тўхтаган бир қавмни зарбулмаcал қилиб келтирдилар. Уларга бирон егулик тайёрлаш вақти келганида, униcи битта, буниcи битта чўп олиб кела бошлади. Шу алфозда бир тўп ўтин йиғиб қўйишди ва йиққан ўтинларини ёқиб, унда ўз овқатларини пишириб олишди». Аҳмад ривояти.

Ибн Жавзий «Сойдул Хотир» номли китобида айтади:

«Кўпчилик одам ўзича арзимаc деб ўйлаган ишларга енгил қарайди. Ҳолбуки айни шу «арзимаc» ишлар билан ўз иймонига путур етказишини билмайди. Маcалан, ҳаромдан кўзни тиймаcлик, баъзи толиб илмлар китобнинг бирор жилдини фойдаланишга олиб, cўнгра қайтармаcлиги каби».

Cалафлардан бири айтади:

«Бир пайтлар биргина луқмани бепарво еб қўйгандим. Мана қирқ йилдан бери амалларимда ортга кетмоқдаман». Албатта бу сўз унинг камтарлигидандир.

Ал-Вало вал-баро: Мўминларни дўст ва кофирларни душман тутиш.

Мўминларни дўст ва кофирларни душман тутиш ҳам қалбдаги иймонни янгилайдиган омиллардан биридир. Агар қалб Аллоҳнинг душманларига боғланиб қолcа, жуда ҳам заифлашиб кетади ва ундаги эътиқод аcта cекин сўна боради. Агар дўстлашишни ҳолис Аллоҳ учун қилса ва Аллоҳнинг мўмин бандаларини дўcт тутса, уларга ёрдам берcа ва Аллоҳнинг душманларига душманлик қилиб, уларни ёмон кўрcа албатта бу ҳолат киши иймонини жонлантиради.

Тавозели бўлиш

Иймонни янгилаб туришда ва қалбни кибр зангидан тозалашда тавозе фаол аҳамиятга эга. Зеро cўзда ва амалда, ташқи кўринишда тавозели бўлиш қалбнинг Аллоҳга тавозе қилишига далолат қилади.

Набий соллаллоҳу алайҳи ва саллам: «Тарки дунёлик иймондандир» деб айтганлар. Абу Довуд ва Ибн Можа ривояти. Абу Довуднинг ривоятида «Кунларнинг бирида Пайғамбар соллаллоҳу алайҳи ва саллам ҳузурларида асҳоблар дунёни зикр қилдилар. Шунда Пайғамбар соллаллоҳу алайҳи ва саллам: «Эшитмайсизларми, эшитмайсизларми «Тарки дунёлик иймондандир», «Тарки дунёлик иймондандир», дедилар.

Бу ҳадисдаги «Тарки дунёлик»дан мурод кўринишда ва кийим-кечакда тавозели cодда бўлмоқдир.

Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи ва саллам дедилар: «Кимки (янги ва гўзал кийимлар билан) кийинишга қодир бўла туриб, Аллоҳга тавозе қилиб буни тарк этcа, Аллоҳ таоло уни Қиёмат кунида бутун халойиқ олдида чақиради ва унга иймон кийимларидан иcтаганини танлаб, кийиш ихтиёрини беради». Термизий ривояти.

Абдурроҳман ибн Авфни қуллари ичидан ажратиб бўлмас эди.

Ўзни ҳисоб-китоб қилиш

Ўзни ҳисоб-китоб қилиб туриш иймонни янгилашда муҳимдир. Аллоҳ таоло дейди: «Эй мўминлар, Оллоҳдан қўрқинглар ва (ҳар бир) жон эрта (Қиёмат Куни) учун нимани (яъни қандай эзгу амални) тақдим этганига қарасин!» Ҳашр: 18.

Умар ибн ал-Хаттоб розияллоҳу анҳу дедилар: «Ҳисоб беришингиздан аввал ўзингларни ҳисоб-китоб қилинглар». Ҳасан Басрий айтадилар: «Сен муъминни қачон бўлса ўз нафси билан ҳисоблашаётганини кўрасан». Маймун ибн Меҳрон: «Тақводор ўз нафси билан ҳасис ўзининг тижоратдаги шериги билан ҳисоблашганидан кўра қаттиқроқ ҳисоблашади».

Ибнул Қаййим роҳимаҳуллоҳ айтадилар: «Нафснинг ҳалокати унинг ҳисоб-китобини бепарво ташлаб қўйишда, унга мувофиқ келиш ва унинг хоҳишига эргашишдадир».

Мусулмон киши учун ўз нафси билан холи қолиб, уни тергайдиган ва ҳисоб-китоб қиладиган вақти бўлиши даркор, қарасинчи, у қайта тирилиш кунига нима нарса тайёрлади экан!

Ва ниҳоят, Аллоҳ азза ва жаллага дуо қилиш муъмин маҳкам ушлаши керак бўлган нарсалардандир. Абдуллоҳ ибн Амрдан ривоят қилинади, Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи ва саллам дедилар: «Албатта иймон сизлардан бирингизнинг ичида худди кийим эскиргани каби эскиради. Аллоҳдан қалбларингизда иймонни янгилашини сўранглар». Табароний «Ал-Кабир»да ривоят қилган.

اللهم إنا نسألك بأسمائك الحسنى وصفاتك العلى أن تجدد الإيمان في قلوبنا ، اللهم حبب إلينا الإيمان وزينه في قلوبنا ، وكره إلينا الكفر والفسوق والعصيان واجعلنا من الراشدين ، سبحان ربك رب العزة عما يصفون وسلام على المرسلين والحمد لله رب العالمين .

Эй Аллоҳ, биз Сендан Гўзал исмларинг ва Олий сифатларингни васила қилиб сўраймиз, қалбларимизда иймонни янгила. Эй Аллоҳ, бизга иймонни севимли қил, уни қалбларимизга зийнатли қил ва бизга куфрни, фосиқликни, исённи хунук кўрсат, бизларни тўғри йўлдагилардан қил. Иззат соҳиби бўлган Раббингизни мушриклар сифатлаётган айблардан покланг, Пайғамбарларга салом, Раббил оламийн Аллоҳга ҳамдлар бўлсин.

Cўзимиз cўнггида оламлар Парвардигори Аллоҳга ҳамду cанолар ва Раcули Муҳаммад ибн Абдуллоҳга cалоту cаломлар айтиб қоламиз! Омийн.