184. Савдо-сотиққа оид баъзи ҳукмлар

عَنْ أَبِي هُرَيْرَةَ رَضِيَ اللَّهُ عَنْهُ أَنَّ رَسُولَ اللَّهِ صَلَّى اللَّهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ مَرَّ عَلَى صُبْرَةِ طَعَامٍ فَأَدْخَلَ يَدَهُ فِيهَا فَنَالَتْ أَصَابِعُهُ بَلَلاً فَقَالَ: «مَا هَذَا يَا صَاحِبَ الطَّعَامِ؟» قَالَ أَصَابَتْهُ السَّمَاءُ يَا رَسُولَ اللَّهِ قَالَ: «أَفَلا جَعَلْتَهُ فَوْقَ الطَّعَامِ كَيْ يَرَاهُ النَّاسُ مَنْ غَشَّ فَلَيْسَ مِنِّي» (رواه مسلم)

Имом Муслим ривоят қилган ҳадисда Абу Ҳурайра розияллоҳу анҳу айтади: Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи ва саллам озиқ-овқат (дон-дун маҳсулоти) уюми ёнидан ўтиб кетатуриб, қўлларини унинг ичига тиққан эдилар, бармоқларига намлик илашди. Шунда: – «Бу нимаси, эй дон соҳиби?!», дедилар.

У: – «Ёмғир тегганди, ё Расулуллоҳ», деди.

– «Одамлар кўрадиган қилиб устига чиқариб қўймабсиз-да! Ким алдаса, мен(инг умматим)дан эмас», дедилар.

عَنْ حَكِيمِ بْنِ حِزَامٍ رَضِيَ اللَّهُ عَنْهُ عَنْ النَّبِيِّ صَلَّى اللَّهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ قَالَ: «الْبَيِّعَانِ بِالْخِيَارِ مَا لَمْ يَتَفَرَّقَا فَإِنْ صَدَقَا وَبَيَّنَا بُورِكَ لَهُمَا فِي بَيْعِهِمَا وَإِنْ كَذَبَا وَكَتَمَا مُحِقَ بَرَكَةُ بَيْعِهِمَا» (رواه مسلم)

Имом Муслим Ҳаким ибн Ҳизом розияллоҳу анҳудан ривоят қилган ҳадисда Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи ва саллам айтдилар: «Сотувчи билан олувчи модомики ажралишмаган бўлса, (савдони бузиш-бузмасликда) ихтиёрлидирлар. Агар рўйи-рост сўзласалар ва (молнинг ёки тўлов ҳақининг камчилигини) очиқ айтсалар, байларига барака берилади. Агар ёлғон гапирсалар ва ҳақни яширсалар, байларининг баракаси ўчирилади».

عَنْ أَبِي هُرَيْرَةَ رَضِيَ اللَّهُ عَنْهُ قَالَ سَمِعْتُ رَسُولَ اللَّهِ صَلَّى اللَّهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ يَقُولُ: « الْحَلِفُ مَنْفَقَةٌ لِلسِّلْعَةِ مَمْحَقَةٌ لِلرِّبْحِ» (رواه مسلم)

Имом Муслим ривоят қилган ҳадисда Абу Ҳурайра розияллоҳу анҳу айтади: Мен Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи ва салламнинг: «Қасам молнинг тез сотилишига ва фойдасининг ўчиб кетишига сабабдир», деганларини эшитганман.

عَنْ أَبِي قَتَادَةَ الأَنْصَارِيِّ رَضِيَ اللَّهُ عَنْهُ أَنَّهُ سَمِعَ رَسُولَ اللَّهِ صَلَّى اللَّهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ يَقُولُ: « إِيَّاكُمْ وَكَثْرَةَ الْحَلِفِ فِي الْبَيْعِ فَإِنَّهُ يُنَفِّقُ ثُمَّ يَمْحَقُ» (رواه مسلم)

Имом Муслим Абу Қатода розияллоҳу анҳудан ривоят қилган ҳадисда Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи ва саллам айтдилар: «Савдода кўп қасам ичишдан сақланинглар! Чунки у молнинг сотилишини тезлатади, сўнг баракани ўчиради».

Шарҳ:

Мазкур ҳадисларда олди-сотдига доир, кўпчилик бепарво қарайдиган баъзи ҳукмлар баён қилинди, диний ва дунёвий манфаатлари борлиги туфайли Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи ва саллам улардан огоҳ бўлишга чақирдилар.

Бугунги дарсдан олинадиган фойдалар:

1. Олди-сотдида алдов ва хиёнатдан сақланиш лозим, зеро бу гуноҳи кабиралардан;
2. Олувчи ва сотувчи ҳали бир-биридан ажралмаган ҳолларида савдони бузишга ва матони ёки пулни қайтаришга ҳақли бўладилар;
3. Савдода беҳуда қасамдан қайтарилган, қасам тижоратнинг баракасини ўчиради.