232. Камбағал-ночор кишидан қарзни қистамаслик, унга фурсат беришнинг фазли

عَنْ حُذَيْفَةَ رَضِيَ اللَّهُ عَنْهُ قَالَ قَالَ رَسُولُ اللَّهِ صَلَّى اللَّهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ: «تَلَقَّتِ الْمَلائِكَةُ رُوحَ رَجُلٍ مِمَّنْ كَانَ قَبْلَكُمْ فَقَالُوا أَعَمِلْتَ مِنْ الْخَيْرِ شَيْئًا؟ قَالَ: لا، قَالُوا تَذَكَّرْ قَالَ كُنْتُ أُدَايِنُ النَّاسَ فَآمُرُ فِتْيَانِي أَنْ يُنْظِرُوا الْمُعْسِرَ وَيَتَجَوَّزُوا عَنْ الْمُوسِرِ قَالَ: قَالَ اللَّهُ عَزَّ وَجَلَّ: «تَجَوَّزُوا عَنْهُ» (رواه مسلم).

Ҳузайфа розияллоҳу анҳудан ривоят қилинади: Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи ва саллам айтдилар: «Малоикалар сизлардан илгаригилардан бир кишининг руҳини қабул қилиб: «Бирон яхшилик қилганмисан?», деб сўрадилар. У: «Йўқ», деди. «Эслаб кўр», дейишди. «Одамлар билан қарз олди-берди қилардим, шунда ходимларимга қийналган кишига фурсат беришни, қарзини ўташга қодир кишидан эса кам-кўстини кечиб юборишни буюрардим», деди. Шунда Аллоҳ азза ва жалла: «Ундан гуноҳларини кечинглар», деди (Имом Муслим ривояти).

عَنْ أَبِي هُرَيْرَةَ رَضِيَ اللَّهُ عَنْهُ أَنَّ رَسُولَ اللَّهِ صَلَّى اللَّهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ قَالَ: «كَانَ رَجُلٌ يُدَايِنُ النَّاسَ فَكَانَ يَقُولُ لِفَتَاهُ إِذَا أَتَيْتَ مُعْسِرًا فَتَجَاوَزْ عَنْهُ لَعَلَّ اللَّهَ يَتَجَاوَزُ عَنَّا فَلَقِيَ اللَّهَ فَتَجَاوَزَ عَنْهُ» (رواه مسلم).

Абу Ҳурайра розияллоҳу анҳудан ривоят қилинади: Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи ва саллам айтдилар: «Бир киши одамларга қарз бериб турар ва хизматкорига: «Ночор одамга (қарзини тўлашини сўраб) борсанг, ундан кечгин, шояд Аллоҳ бизни ҳам кечирса», дерди. Аллоҳ ҳузурига боргач, У ундан (гуноҳларини) кечди» (Имом Муслим ривояти).

عَنْ أَبِي قَتَادَةَ رَضِيَ اللَّهُ عَنْهُ أنه طَلَبَ غَرِيمًا لَهُ فَتَوَارَى عَنْهُ ثُمَّ وَجَدَهُ فَقَالَ إِنِّي مُعْسِرٌ فَقَالَ آللَّهِ قَالَ آللَّهِ قَالَ فَإِنِّي سَمِعْتُ رَسُولَ اللَّهِ صَلَّى اللَّهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ يَقُولُ «مَنْ سَرَّهُ أَنْ يُنْجِيَهُ اللَّهُ مِنْ كُرَبِ يَوْمِ الْقِيَامَةِ فَلْيُنَفِّسْ عَنْ مُعْسِرٍ أَوْ يَضَعْ عَنْهُ» (رواه مسلم).

Абу Қатода розияллоҳу анҳудан ривоят қилинади: У қарздорини излаб борганди, у ундан яшириниб олди. Кейин уни топиб олганида у: «Мен ночор ҳолатдаман», деди. «Аллоҳ номи билан қасам ичасанми?», деган эди, «Аллоҳга қасам», деди. Шунда Абу Қатода деди: «Мен Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи ва салламни эшитганманки: «Ким-да ким Аллоҳ унга қиёмат кунидаги ғамларидан нажот беришини истаса, ночор одамдан (қарзини) енгиллатсин ёки кечиб юборсин», деганлар» (Имом Муслим ривояти).

Шарҳ:

Қийналган ҳолатдаги қарздорга қўшимча муҳлат бериш ёки ундан қарзни кечиб юбориш Аллоҳ таоло яхши кўрган ишлардан саналади. Чунки бунда одамларга енгиллик яратиб бериш ва уларнинг ғам-ташвишларини аритиш бор. Шунинг учун бундай қиладиган кишининг мукофоти Аллоҳ таоло унинг гуноҳларини кечириши ва қиёмат кунидаги ғамларидан қутқариши бўлади. Бу барча тузумларга ёт бўлган, Ислом эса унга тарғиб қилган инсонпарварлик намуналаридан бири.

Бугунги дарсдан олинадиган фойдалар:

1. Қийналган кишига қўшимча фурсат бериш ёки қарзини кечиб юбориш мустаҳаб;
2. Бундай қилиш қиёмат кунидаги ғамлардан нажот топишга сабаб бўлади;
3. Бу Аллоҳ таоло ўша банданинг гуноҳини кечишига сабаб бўлади.