252. Сўранишдан (тиланишдан) қайтариш, сўровсиз ва саховат билан берилган нарсани олиш жоизлиги

عَنْ عَبْدِ اللَّهِ بْنِ عُمَرَ رَضِيَ اللَّهُ عَنْهُما قَالَ قَالَ النَّبِيُّ صَلَّى اللَّهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ: «مَا يَزَالُ الرَّجُلُ يَسْأَلُ النَّاسَ حَتَّى يَأْتِيَ يَوْمَ الْقِيَامَةِ لَيْسَ فِي وَجْهِهِ مُزْعَةُ لَحْمٍ« (رواه البخاري).

Абдуллоҳ ибн Умар розияллоҳу анҳумодан ривоят қилинади: Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи ва саллам айтдилар: «Киши одамлардан давомий сўранаверади, ҳатто қиёмат куни юзида бир парча ҳам эт бўлмаган ҳолда келади» (Имом Бухорий ривояти).

عَنْ حَكِيمِ بْنِ حِزَامٍ رَضِيَ اللَّهُ عَنْهُ قَالَ سَأَلْتُ رَسُولَ اللَّهِ صَلَّى اللَّهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ فَأَعْطَانِي ثُمَّ سَأَلْتُهُ فَأَعْطَانِي ثُمَّ سَأَلْتُهُ فَأَعْطَانِي ثُمَّ قَالَ: «يَا حَكِيمُ إِنَّ هَذَا الْمَالَ خَضِرَةٌ حُلْوَةٌ فَمَنْ أَخَذَهُ بِسَخَاوَةِ نَفْسٍ بُورِكَ لَهُ فِيهِ وَمَنْ أَخَذَهُ بِإِشْرَافِ نَفْسٍ لَمْ يُبَارَكْ لَهُ فِيهِ كَالَّذِي يَأْكُلُ وَلا يَشْبَعُ الْيَدُ الْعُلْيَا خَيْرٌ مِنْ الْيَدِ السُّفْلَى» (رواه البخاري).

Ҳаким ибн Ҳизом розияллоҳу анҳудан ривоят қилинади: Мен Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи ва салламдан (мол) сўраган эдим, бердилар, яна сўрадим, яна бердилар, яна сўрадим, яна бердилар. Кейин айтдилар: «Эй Ҳаким, бу мол кўзни яшнатувчи, тотли нарсадир. Ким уни нафси тўқлик билан олса, унга барака берилади. Ким уни нафси очлик билан олса, унга ўша нарсада барака берилмайди, у худди еб тўймайдиган одамга ўхшаб қолади. Юқоридаги (яъни, берувчи) қўл пастдаги (яъни, олувчи) қўлдан яхшидир» (Имом Бухорий ривояти).

عَنْ عُمَرَ رَضِيَ اللَّهُ عَنْهُ قَالَ كَانَ رَسُولُ اللَّهِ صَلَّى اللَّهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ يُعْطِينِي الْعَطَاءَ فَأَقُولُ أَعْطِهِ مَنْ هُوَ أَفْقَرُ إِلَيْهِ مِنِّي فَقَالَ: «خُذْهُ إِذَا جَاءَكَ مِنْ هَذَا الْمَالِ شَيْءٌ وَأَنْتَ غَيْرُ مُشْرِفٍ وَلا سَائِلٍ فَخُذْهُ وَمَا لا فَلا تُتْبِعْهُ نَفْسَكَ» (رواه البخاري).

Умар розияллоҳу анҳудан ривоят қилинади: Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи ва саллам менга ато (ҳадя) берар, шунда мен: «Мендан кўра муҳтожроқ кишига беринг», десам: «Олаверинг, сизга бирон нарса сиз унга кўз тикмаган ва сўрамаган ҳолингизда берилса, уни олинг. Ундай бўлмаса, унинг кетидан нафсингизни эргаштирманг», дедилар (Имом Бухорий ривояти).

Шарҳ:

Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи ва саллам қаттиқ зарурат бўлмаганда одамлардан сўраниб юришдан қайтардилар, чунки бунда нафсни хорлаш, мол-дунё кўпайтиришга хирс бўлади. Сўранишга одатланган одам бу дунёда одамлардан тиланишдан ҳаё қилмагани учун қиёмат куни юзида бир парча ҳам эт бўлмаган ҳолда келади, деб хабар бердилар.

Бугунги дарсдан олинадиган фойдалар:

1. Заруратсиз одамлардан пул-мол сўраб юришдан қайтарилганмиз;
2. Сўрамаган ҳолда берилган молни олиш жоиз.