168. Йўлнинг ҳаққи

عَنْ أَبِي سَعِيدٍ الْخُدْرِيِّ رَضِيَ اللّهُ عَنْهُ عَنْ النَّبِيِّ صَلَّى اللَّهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ قَالَ: «إِيَّاكُمْ وَالْجُلُوسَ فِي الطُّرُقَاتِ» قَالُوا: يَا رَسُولَ اللَّهِ مَا لَنَا بُدٌّ مِنْ مَجَالِسِنَا نَتَحَدَّثُ فِيهَا، قَالَ رَسُولُ اللَّهِ صَلَّى اللَّهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ: «فَإِذَا أَبَيْتُمْ إِلاَّ الْمَجْلِسَ فَأَعْطُوا الطَّرِيقَ حَقَّهُ» قَالُوا: وَمَا حَقُّهُ؟ قَالَ: «غَضُّ الْبَصَرِ وَكَفُّ الأَذَى وَرَدُّ السَّلامِ وَالأَمْرُ بِالْمَعْرُوفِ وَالنَّهْيُ عَنْ الْمُنْكَرِ» (متفق عليه).

Абу Саид ал-Худрий розияллоҳу анҳудан ривоят қилинган муттафақун алайҳ ҳадисда Пайғамбар соллаллоҳу алайҳи ва саллам: «Кўчаларда ўтирманглар» дедилар. Саҳобалар: «Ё Расулаллоҳ, ўтирмасдан иложимиз йўқ, гаплашиб ўтириб қоламиз» дейишди. Расулуллоҳ соллаллоҳу алайи ва саллам: «Агар ўтиришга мажбур бўлиб қолсангиз, йўлнинг ҳаққини ўтаб қўйинглар», дедилар. «Ҳаққи нима?» дейишди. «(Ўтган кетганга) кўзни тикмаслик, озор етказмаслик, салом берганга алик олиш ва яхши ишларга буюриб, ёмон ишлардан қайтариш», дедилар.

عَنْ أَبِي هُرَيْرَةَ رَضِيَ اللّهُ عَنْهُ أَنَّ رَسُولَ اللَّهِ صَلَّى اللَّهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ قَالَ: «اتَّقُوا اللاعِنَيْنِ» قَالُوا وَمَا اللاعِنَانِ يَا رَسُولَ اللَّهِ؟ قَالَ: «الَّذِي يَتَخَلَّى فِي طَرِيقِ النَّاسِ أَوْ ظِلِّهِمْ» (أخرجه مسلم وأبو داود)

Имом Муслим ва имом Абу Довудлар Абу Ҳурайра розияллоҳу анҳудан ривоят қилишган ҳадисда Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи ва саллам: «Лаънат келтирувчи икки ишдан эҳтиёт бўлинглар!», дедилар. «Улар қайсилар?» деб сўралди. «Одамлар юрадиган йўлга ёки улар ўтирадиган соя-салқин жойларга ҳожат чиқариш (ё бавл қилиш)», дедилар.

Йўлдан озорни даф қилиш садақадир:

عَنْ أَبِي هُرَيْرَةَ رَضِيَ اللّهُ عَنْهُ أَنَّ رَسُولَ اللَّهِ صَلَّى اللَّهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ قَالَ: «بَيْنَمَا رَجُلٌ يَمْشِي بِطَرِيقٍ وَجَدَ غُصْنَ شَوْكٍ عَلَى الطَّرِيقِ فَأَخَّرَهُ فَشَكَرَ اللَّهُ لَهُ فَغَفَرَ لَهُ» (أخرجه البخاري)

Имом Бухорий Абу Ҳурайра розияллоҳу анҳудан ривоят қилган ҳадисда Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи ва саллам айтдилар: «Бир киши йўлда кетаётиб, тиканакли бутоққа йўлиқди ва уни йўлдан олиб ташлади. Аллоҳ унинг бу ишидан рози бўлиб, гуноҳларини мағфират қилди».

Шарҳ:

Исломда йўлнинг ҳам ундан ўтган ёки устида ўтирган киши адо этиши лозим бўлган ҳақлари бор, мусулмон киши уни адо этиш билан катта ажрга эришади, шу билан бирга мусулмон биродарларига фойдаси теккан ва улардан озорни четлатган бўлади.

Бугунги дарсдан олинадиган фойдалар:

1. Йўл устида ўтирган киши бир неча ҳақларни адо этиши лозим. Жумладан: кўзни ҳаромдан тийиш, қўл ё тил билан озор беришдан тийилиш, маъруфга буюриш, мункардан қайтариш.
2. Одамлар юрадиган йўл ва улар салқинландиган жойга ҳожат ўташ ва бавл қилиш ҳаром.
3. Мусулмонларнинг йўлларидан уларга озор берадиган нарсаларни четлатиш мустаҳаб ва ажри улуғ ишлардан.