Пайғамбаримиз (сав) намозларининг сифати (6)

6) Tungi namoz

Rosululloh solallohu alayhi va salom tungi (tahajjud) namozlarida baza qismi, bazan uzun qoratat qilar, bazida esa va uzoq qiroat qilar edilar.

Abdulloh ibn Mas’ud roziyallohu anhu aytadilar: «Bir kecha Nabiy solallohu alayhi va salom bilan birga namoz o’qidim. Qiyomda shuncha uzoq turdilarki, qaror bir yomon ishga qul urishimga oz qo’ldi. » «Nima ishga?» deb so’ralganda: «Nabiy sollallohu alayhi va salomni shu vaziyatda kuy, o’tirib olsammi, deb qolaman» dedilar.

Huzayfa ibn al-Yomon roziyallohu anhu aytadilar: «Bir kecha Nabiy solallohu alayhi va salom bilan birga namoz o’qidim. «Baqara» ni boshladilar. Yuz oyatda ruku kiladilar, deb uyladim, undan o’tib ketdilar. Jomasini ikki rak’atda o’qisalar kerak, deb o’ylayman. Yana davom ettilar. Bir rakatta oqir ekanlar, deb o’ylayman. Songg «Niso» ni o’qishga, jamoasini o’qituvchilarga, «Oli Imron» ni boshlashga, uni birgalikda ko’rishga majbur qiladi. Shoshilmay o’qir, tasbeh bor oyatdan o’tqazilgan tasbeh aytar, so’rash tadbirlaridan utsalar so’raladi, panoh tilash ishidan uttsalar panoh tilar edilar. So’nggi rukua qildilar …  »

Bir kecha kasal holatlarda etti uzun surani o’qidilar.

Gohlari har bir rakatda, ulardan bir surani o’qir edilar.

Qur’onning hammasinini bir kechada o’qiganlari ma’lum emas. Balki, Abdulloh ibn Amr roziyallohu anhuning bunday qilishiga rozi bulmadilar. Va unga: «Qur’onni har kuni oyda o’qib chiqing» dedilar. «Mening quvvatim etarli» deganiada: «kontseptsiyasi yoqilgan kechada o’qing» dedilar. Yana: «Mening quvvatim etarli» deganiada: «kontseptsiyada kunida oqi va bunidan oshirmagin» dedilar .

So’ng unga besh kunda o’qishga ruhsat berilar.

So’nggi esda uchida o’qishga ruhsat berilar.

Bundan kamida o’qishdan qaytariladiganlar. Va buni shunday izohladilar:

Manْ qarأأa ْlْqُrْآna fِ أaqalu minu ثalثٍْ lamْ yafْqahhُ (أأmd bsnd صصح)

Wfi lfظ: lا yafْqahu manu karara ْlْqُrْآna fِ qaqalaَ minu ثalثٍثٍ (دldدmy wمltrmy)

«Kim Qur’onni uch kundan kamida o’qisa, uni tushunibdi » , bir laftada: «Qur’onni uch kundan kamida o’qigan odam uni tushuna olmadi.»

So’zlarda davom etib dedilar:

فإن لكل عابد شرة ولكل شرة فترة فإما إلى سنة وإما إلى بدعة فمن كانت فترته إلى سنة فقد اهتدى ومن كانت فترته إلى غير ذلك فقد هلك (أحمد وابن حبان في صحيحه)

«Konkret bir obidning faol payti buladi, shunigdek har bir falikning cucayish davri ham bo’ladi. Suvayshilik esa yoki sunnatga yoki esa bizni ko’rishga (moslashtirish) olib boradi. Kimningning kuxayishi cunnatga (muvofiqlik) bo’lka (ya’ni susayganida sunnatdan chiqib ketmasa) juda yulib qilingan buladi, kimning kujayishi bundan boshqaga bulsa halol buldi » .

Shuning uchun ul zot solallohu alayhi va salom Qur’onni uch kundan kamida o’qib tugatmas edilar.

Wukan yqwl: manu صalay fف lyْlaٍu bimِئatayْ gآaٍٍ fāإinãhu yukْtabu mina ْlْqتtitيna ْlmْص ال ال ال (

Aytar edilar: «Kim bir kechada 200 oyat bilan namoz o’qisa, haqiqat ixlos ila toat-ibodat qiluvchilardan deb yoziladi.»

Konventsiya kecha «Bani isroil» va «Zumar» suralarini qiroat qilar edilar.

Wukan yqwl: manu صalay fy lyْlaٍu bimِئaةi gآaآٍ lamْ yْkْtabْ mina ْغlْغِfil (na (دld my wاlhا w w

Va aytganlar: «Kim bir kechada 100 oyat bilan namoz o’qisa g’ofillardan deb yoziladi.»

Gohlari har bir rakatda 50 oyat yoki undan oshiqroq mikdorda qiroat qilar edilar. So’ngida esa «Ya ayyuhal-muzzamil» mikdordida qiroat qilar edilar.

Kamdan-kam holatlarni istisno etganda «tunning hammasini namoz bilan o’tkazmas edilar.» Xabbob ibn al-Arat roziyallohu anhu bir kecha Rossullohni tun byui kuzatdilar, (bir lafda: tun byi namoz o’qib chiqqandan kechalarda,) odat tong otdi. Namozlaridan salom bergach, Xabbob: «Yo Rossulloh, ota-onam sizga fido bulsin, bu kecha kabi namoz o’qidingiz, unday namoz o’qiganingizni juda yaxshi ko’rgan edim» dedi. Rosululloh solallohu alayhi va sallam:

«أجل إنها صلاة رغب ورهب سألت ربي عز وجل فيها ثلاث خصال فأعطاني اثنتين ومنعني واحدة سألت ربي عز وجل أن لا يهلكنا بما أهلك به الأمم قبلنا فأعطانيها وسألت ربي عز وجل أن لا يظهر علينا عدوا من غيرنا فأعطانيها وسألت ربي أن لا يلبسنا شيعا فمنعنيها» (الlnsسئy wأأmd wاltrmذy)

«Xa, bu rag’bat va sinov (qurqov) namozidir, men Rabbim azza va jalloddan uchta hislatni surradim, men ikkitasini ato etdi va bittasini man qildi: Rabbimdan bizni avvalgi ummatlarni qarama-qarshi qilgan narsa bilan olib kelinglar, deb so’ragan edim. Rabbim azza va jalloddan bizga tashkaridan biror dushmanni g’olib kilmasligini suragan edim, so’rovimni berdi. Rabbimdan bizlarni turli-tuman firqalarga bulib tashlamasligini suragan edim, buniy man qildi (bermadi) ».

Bir kecha namozlarida to tong otguncha bir oyatni takrorlab chiqilar, u:

« إi n tذذaذiّbْhumُ faإiّnãhumُ عibadukka vaإإin taغْfirْ lahumْ faإináka أanta ْlْْaزiزُ زُlْْkumi «

«Agar ularni azoblasang, ular sening bandalaring. Agar ularni magfirat qilsang, albatta Sen O’zing Aziz va Hakimdirsan» ishlash edi, shu bilan ruku qilar, shu bilan sajda qilar, shu bilan duo qilar edilar. Tong otgach, Abu Zar roziyallohu anhu: «Yo Rossulloh, tonggacha shu oyatni tuxtovsiz o’qidingiz, shu bilan rukuat, sajda va duo qilib chiqing, vaholanki Olloh sizga Qur’onning hammasinini e’lon qildi» dedi. Shunda Rosululloh solallohu alayhi va sallam:

«إني سألت ربي عز وجل الشفاعة لأمتي فأعطانيها وهي نائلة إن شاء الله لمن لا يشرك بالله شيئا» (النسائي وابن خزيمة وصححه الحاكم)

«Men Rabbim azza va jallod ummatim uchun shafoat tiladim, uni menga berdi. U Ollohga shirk keltirgan kishilarga, inshoolloh, etgusidir » dedilar.

Bir kishi: «Yo Rossulloh, mening bir kuchim bor, tungi namozida faqat« Qul huvallohu Atat »ni takror-takror o’qiydi, unga xech narsani ortiqcha kilmaydi» deb, qushnisining ishini oz sanagandek gapirgan edi, Nabiy solallohu alayhi

«Wālaّذّذi nafْsi biيadhi إiّnāhā latََdilu ثُlُثa ْlْqُrْآni» (أأmd wاlbخخry)

«Jonim qo’lida katta bo’lgan Zotga qasamki, u Qur’onning uchdan biriga tengdir» dedilar.

7) Vitr namozi

Rosululloh solallohu alayhi va salom birinchi rakatda «Sabbihisma robbikal a’la» ni, ikkinchi rakatda «Qul ya oyiyal kafirun» ni, uchunchi rakatda «Qul huvallohu o’qish» ni o’qir edilar.

Keyinzan unga «Qul auvzu birobbil-falaq» va «Qul auvzu birobbin-nas» ni qushib qodirarlar.

Bir marta uchunchi rak’atda «Niso» dan 100 oyat o’qiganlar.

Vitrdan keygi ikki rak’atda «Iza zulzilatil arzu» va «Qul ya oyyihal kafirun» ni o’qituvchilar.

8) Jum’a namozi

Keyingi birinchi rakatda «Jumaa» surasini, ikkinchi rakatda «Iza jaakal-munafiqun» ni o’qir, goho uning urniga «Hal ataka bajarisul-goshiya» ni o’qir edilar.

So’ngra birinchi rakatda «Sabbihisma robbikal-aula» ni, ikkinchi rakatda «Hal ataka» ni o’qituvchilar.

9) Iyd namozlari

So’ngra birinchi rakatda «Sabbihisma robbikal-aula» ni, ikkinchi rakatda «Hal ataka» ni o’qituvchilar.

Keyinazan ulardagi «Kof» va «Iqtoboratis-saatau» ni o’qir edilar.

10) Janoza namozi

Bungani sunnat «Fotaha» [va bir sura] o’qishdir.

Ushbu namozda birinchi takbirdan song biroz jim bulib qolardilar.

Dona-dona kilib, chiroyli ovoz bilan qiroat kilish

Rosululloh solallohu alayhi va salom Qur’onni Olloh taolo buyurganidek, shoshilmasdan, doona-doona kilib qiroat qilar edilar. U zotning qiroatlari harfma-harf tushunarli edi. Biror surani tilovat qilsalar undan uzunroq suradan ko’ring ham uzunroq bo’lib ketar edi.

وكان يقول: «يقال لصاحب القرآن اقرأ وارتق ورتل كما كنت ترتل في الدنيا فإن منزلك عند آخر آية تقرؤها» (أبو داود والترمذي وصححه).

Aytgan edilar: «Qur’on soxibiga: Ўqi va yukals, dunyoda tilovat qilinganing kabi tilovat qil, sening manzilating o’zing o’qigan so’nggi oyat o’ldiribdir, deyilgay. »

Cho’zish harflari kelganida qiroatlarni chuzar, «Bismilla-a-hi» da chuvar, «Arroxma-a-ni» da chuvar, «Arrohi-i-mi» da chuvar, «Nazi-i-d» va shu kabilarda chovar edilar.

Yukorida aytilganganek, oyatlarning oxirlarida tug’rilar edilar.

Qur’onni guzal ovoz bilan o’qishga qarshi buyrib aytilganlar:

«ززiّnُْ ْlْqُrْآna biأأصْātikumْ [faإinay صlصصّّta ْlْْasana yāزydu ُlْqُrْآna ُsْnًً]» (الlbخry).

«Qur’onni ovozlaringiz bilan ziynatlanasiz! [Chunki chiroyli ovoz Qur’onni yana-da guzal kiladi.]

Wyqwl: «إiãnu minu أْْsani الlnسصsi صصtبا biاlْqُrْآni ّذlãّذi إiذā samِْtumُhُ yaqْraأُحى tىُ ىىُ

Yana aytganlar: «Qur’onni chiroyli ovozda o’qiygan odam shunchaki kiski, qiraot kilayotanini eshitsalaring, uni Ollohdan qurqadi, deb o’ylaysizlar.»

Qur’onni mayin va g’amgin ovoz bilan olib kelinadigan buyib aytilganlar:

تعلموا كتاب الله تعالى وتعاهدوه واقتنوه وتغنوا به فوالذي نفسي بيده لهو أشد تفلتا من المخاض في العقل (الدارمي وأحمد بسند صحيح)

«Alloxning Kitobini (yo’ldab, fahmlab) ta’lim olingiz va bot-bot o’qingiz, uni mayin va g’amgin ovoz bilan tilovat qiling. Jonim qwlda bulgan Zotga qasamki, u arkonidan bushalib ketgan ho’milador to’yandan kora ham kochuvchiroqdir. »

Wyqwl: «lyْsa minázّ manu lamْ yatغanayّ biاlْqُrْآni» (dوd dوd wصصحh الlحkum)

Yana aytganlar: «Qur’onni mayin va g’amgin ovoz bilan o’qigan odam bizdan emos.»

«Mā أأذna الllahُّ lishayْءٍ mā أذذna linabِyٍّ [َsani صlصaّwِti] yataغanã biاlْqُrْآn [yajُr بِ)

«Allox toolo hech bir narsani shirali ovoz bilan, ovozini chikarib Qur’onni mayin tilovat kilayotan payg’ambarning tinglaganek tinglamagandir.»

Abu Muso Ash’ariy roziyallohu anhuaga xitoban aytilar:

«Lãْ rabأtْni wānāأ أasْtamiُِ litirāءatika ْlْbaríحaةa laqadْ تtia mزْ mز men»

«O’tgan kecha sizning qodiratingizga kuloq solib turadigan vaziyatni ko’rsating edi! Darhaqiqat, sizga Dovud oilasining guzal ovozlaridan bir ovoz berildi. » [Abu Muso dedilar: «Sizning kuloq solganingizni bilganimda, yangi-da chiroyliroq qilganingiz uchun aytdim. »]

Imomga luqma berish

Imom qiroatda adashib qolsa, unga luqma berish sunnatdir.

Wa صalã صalاًً faqarأa fihā falُbisa عalayْhi falamّّ ْصnْصrafa qāla lأُayٍّ: أأalaّّa Qāla: naعamْ qāla: famā manaعaka [أanu taْtْحa عalayّ]؟ (أbw dawd wاbn حbاn wاlطbrرny)

Rosululloh solallohu alayhi va salom bir namozlarda qiraat qila turib, adashib foydalaniladi. Namozlarini tugatganlardan keyin, Ubay roziyallohu anhuga: «Biz bilamiz namoz o’qiymizmi?» dedilar. «Xa» degandi edi, «Unda [menga luqma berishdan] sizni nima man qildi ?!» dedilar.

Namozda vasvasani daf kilish uchun allohdan panoh tilash va tuflash

أن عثمان بن أبي العاص أتى النبي صلى الله عليه وسلم فقال يا رسول الله إن الشيطان قد حال بيني وبين صلاتي وقراءتي يلبسها علي فقال رسول الله صلى الله عليه وسلم: «ذاك شيطان يقال له خنزب فإذا أحسسته فتعوذ بالله منه واتفل على يسارك ثلاثا» قال Fafaعalْtu ذalika fأأذْhabahhu ُllahّu عanّy. (Mslm wأأmd)

Usmon ibn Abil-Os roziyallohu anhu: «Yo Rossulloh sollallohu alayhi va sallam, shayton va bilan namoz va qiroatim irtasiga g’ov bulib, uni chalkashtirib yuboryapti», dedi. Rosululloh solallohu alayhi va salom dedilar: «Bu« Xanzab »ismi shaytondir. Agar uni sezib qo’ysangiz, Ollohdan panoh tilang va chap tomonni qo’llab-quvvatlashga uchrataman! » . Usmon aytadi: «Shunday qilingan edim, Olloh mendan uni ketkazdi».

Ruxu

Rosululloh solallohu alayhi va salom qiraat kilib bulg’ach bir oz sukut qilar, sung «Takbiri tahrima» da qilinganlarni qildirishni ko’rib chiqish, takbir aytib, rukuga borar edilar.

Namozini aniqlab olgan kishini ham shuga buyib, aytgan edilar:

إ «نها لم تتم صلاة أحدكم حتى يسبغ الوضوء كما أمره الله … ثم يكبر الله ويحمده ويمجده ويقرأ ما تيسر من القرآن مما علمه الله وأذن له فيه ثم يكبر ويركع …» (أبو داود والنسائي وصححه الحاكم).

«Hech bir kishiningg namozi to u tahoratini Olox buyrganidek mukammal kilmagunicha … sung takbir va hamdu-sano aytmagunicha va Olloh unga bildirgan Qur’ondan oziaga muassar bylganichi mikdorda qiroat kilmagunicha, svig takbir aytimni kutib turdim.

Ruko’ning qayfiyati

Rosululloh solallohu alayhi va salom rukuda kaftlarini bizzalarga qaratiladi va boshqalarni ham shu narsaga buyuradilar .

Qullarning tizzalariga [Xuddi changallagandek] joylashtirar edilar.

Barmoqlari orasini ochar edilar. Namozini aniqlab olgan odamni ham shuga buyib, aytgan edilar:

«إذا ركعت فضع راحتيك على ركبتيك ثم فرج بين أصابعك ثم امكث حتى يأخذ كل عضو مأخذه» (ابن خزيمة وابن حبان في صحيحيهما).

«Ruku qilsang, kaftlarni tizzalarga qarshi kuy, barg’oqlarning orasini och, keyin har bir kishi o’z erini kelgunicha shu vaziyatda tur.»

Tirsaklarni ikki yoshlardan uzoqlashtirib turishadi edilar.

Ruxu qilsalar, orkalari bir tekis va teng kilar edilar. Xatto, orkalariga suv kuysa edi, o’qib ketmasdan turib bo’lardi.

Boshlarini kuyi solmas va ko’rib ham yubormas, shu bilan birga vaziyatda ham olib borishadi.

Ruxuda xotirjamlikning vojibligi

Rosululloh solallohu alayhi va salom rukuda xotirjam turardilar, yukorida aytilganganek, namozini aniqlagan kishining ham shunga buyurganlar.

وكان يقول: «أتموا الركوع والسجود فوالذي نفسي بيده إني لأراكم من بعد ظهري إذا ما ركعتم وإذا ما سجدتم» (البخاري ومسلم).

Va aytar edilar: «Ruku va sujudni mukammal kilingiz. Jonim Qo’lida bulgan Zotga qasamki, men sizlarni ruku kilingan paytingizda ham, sajda qilgan paytingizda ham ortikdan anik kurib turaman. » Bir kishining namozda ruko’ni mukammal kilmaotganini va qush chog’igani kabi sajda kilayotgonini ko’rib, dedilar:

«لو مات هذا على حاله هذه مات على غير ملة محمد [ينقر صلاته كما ينقر الغراب الدم] مثل الذي لا يتم ركوعه وينقر في سجوده مثل الجائع الذي يأكل التمرة والتمرتين لا يغنيان عنه شيئا» (أبو يعلى في مسنده والبيهقي والطبراني وصححه ابن خزيمة) .

«Bu odam shu vaziyatda o’lib ketsa, Muhammadning dinidan boshlanib dinni kutib oldi, [namozida qarga kon chokiganidek chokiyapti,] rukusini to’la qilmaydigan va sajdasini qush chog’iganiday qiladigani qishloqning misoli bir-ikki dona xoxingni olding.

وقال أبو هريرة رضي الله عنه: نهاني خليلي صلى الله عليه وسلم أن أنقر في صلاتي نقر الديك وأن ألتفت التفات الثعلب وأن أقعي كإقعاء القرد (حديث حسن).

Abu Hurayra roziyallohu anhu aytadilar: «Meni halilim (Rossulloh) solallohu alayhi va salom namozimda xozirning chokishidek chukishidan, tulkining karashidek qarashdan va maymunning (bir rivoyatda: itning) chivkirib o’tirib.

Wkاn yqwl: «tassأwأُ أُlnāّّsi sariqaًً ًlّذي i yasuriqُ minْ صalاtihi.» Qālُُ: yas rasُla الllhi wakayْfa yasْriُِ minu صalاtihi؟ Qāla: «lا yutimُّ rُkُعahā wasُjُdahā» (ubn أby shybة wاlطbrرny wصصصh الlحkum)

Rosululloh solallohu alayhi va sallam: «Eng yomon o’g’ri namozidan o’tirgaygan kishidir» dedilar. U zotdan: «Qanday qilib namozidan o’g’irladi», deb so’rashganda: «Rukoa va sajdasini to’la qilmaydi» deb javob berdilar.

Namoz o’qir ekanlar, ko’zlaringizni qanday qilib ruku va sajdada belani tug’rilamaygan bir odamga nazar tashladilar. Namozlardan burilochch:

«Yā maْْsara ْlْmُsْlimمna إiّnãhu lا صalاةa limanْ lا yُqُmُ صُlْbahُ f ال الlrُّkُi wاs d (w»

«Ey musulmonlar jamoati, ruku va sajdada (n keyin) belini tug’rilamaydigan odamning namozi namoz emas» dedilar.

Ruku’dagi tavsiyalar

Ushbu ruknada turli-tuman Tavsif va duolarni qilar, unisini ayt, bunisini o’qir edilar:

Sabْْāna rabّّa ْlْْaظim (ثalاaثa marّّtٍ)

«Subhana robbiyal azi-i-m» «Ulug’ Robbimni (aybulyonlardan) poklayman!» deb uch martta aytar, bazida qurilgan ko’proq ham takrorlar edilar.

Bir bor tungi namozlarida ushbu tasbehni juda ko’p takrorladilar, qaror rukulalari qiyomiga yaxshi buldi. Qiyomda uchta uzun surani – «Baqara», «Oli Imron», «Niso» ni o’qigan, joylarda duo va istig’forlar bilan birga bo’lgan edi. Bu haqiqatda tungi namozlari bobida aytilgan edi.

Sabْْāna rabíّa ْlْْaظظim wabَِamْdihi (ثalاāثًثً)

«Old oylik bilan bilan Ulug’ Robbimni (aybu belgilardan) poklayman» deb uch martta aytilar.

Sabُwٌٌ qdُُّsٌ rabu ُّlْmalْaاikaَi wālrُُّّحi

« (Alloh) har qanday aybulyusdan Pok va muqaddam Zotdir. Maloikalar ham Ruh-Jabroilning Parvardigoridir. «

Sُbْْānaka الllahumُab rabّnā wabِحamْdika َallaّhumay غْfiru ly

«Ey Olloh! Sen (barcha aybu sondan) pokdirsan. Ey Parvardigorimiz! Sening hamdin bilan tasbeh ayaman. Ey Olloh! Meni magfirat etgin. » Qur’onda buyrilanganlarga muvofiqlik, uchbu Tavsifni ruku va sajdalarda ko’t aytar edilar.

اللهم لك ركعت, وبك آمنت, ولك أسلمت, خشع لك سمعي, وبصري, ومخي, وعظمي, وعصبي, وما استقلت به قدمي

«Ey Ollohim, Senga ruku qildim, Senga bundayon keltirdim, Senga bo’ysundim. Qulog’im, ko’zim, miyam, suyagim, asablarim hamda o’g’im ustidagi (butun jismim) Senga xushiy qildi ».

اللهم لك ركعت, وبك آمنت, ولك أسلمت, وعليك توكلت, أنت ربي, خشع سمعي, وبصري, ودمي, ولحمي, وعظمي, وعصبي لله رب العالمين

«Ey Ollohim, Senga ruku qildim, Senga bundayon keltirdim, Senga bo’ysundim va Senga tavakkul qildim. Sen mening Robbimsan. Qulog’im, ko’zim, konim, go’shtim, suyagim, asablarim butun olamning Robbi bulib o’tgan Ollohga xush’y qildi. »Sُbَْana

«Kuch-qudrat, tantanali marosim, koborlik va ulug’lik sohibi (barcha aybulyondan) pokdir.» Buni tungi namozlarda aytganlar. 

Ruko’ni uzoq qilish

Rosululloh solallohu alayhi va salom rukularini, rukuatdan qadrli rostlab turishni, sajdalarni va ikki sajda o’rtagidagi ishtirokchilarni qariyb bir-biriga teng qildir edilar.

Rukuda kur’on oqishdan qaytarganliklari

Ruxu va sajdaada Qur’on o’qishdan qaytarar edilar. وكان يقول: «ألا وإني نهيت أن أقرأ القرآن راكعا أو ساجدا فأما الركوع فعظموا فيه الرب عز وجل وأما السجود فاجتهدوا في الدعاء فقمن أن يستجاب لكم» (مسلم وأبو عوانة).

Va aytgan edilar: «Ogoh bo’lingiz, men ruku va sajda qilingan vaziyatda Qur’on o’qishdan qaytarildi. Rukuda Parvardigor azza va jallani ulug’lanmagan, sajdada duoga jiddi -jahd qilingiz, ijobat qilinish uchun loyiq bulursiz. »

Muslim, Nasoiy rivoyatlari